‘Vrouwen en kinderen eerst’       door drs. Katrijne Bezemer                 22  juni 2020

De overdenking in het kader van filosoferen in coronatijd heeft de titel, Vrouwen en kinderen eerst. 

Ik lees het gedicht waar we in De Kapel onze zondagen mee beginnen.

Licht, oud symbool een simpel teken,
een kaars die brandt juist in dit uur.
Om aan elkander te laten weten
geest is aanwezig met zijn vuur.
Zegen dit uur en laat ons weer vinden
de diepe zin van ons bestaan,
zodat wij ons aan elkaar verbinden
en hoopvol verder durven gaan.

(afbeelding: Bronzen beeld van Nick Kortekaas, Oud en Jong, Naaldwijk 1994)

Vrouwen en kinderen eerst.

In het kader van filosoferen in coronatijd een overdenking over Vrouwen en kinderen eerst.  Wij kennen die uitdrukking, Vrouwen en kinderen eerst, vooral uit films uit de jaren zestig, waarbij in nood, vaak een zinkend schip, eerst de vrouwen en de kinderen uit een benarde situatie moesten worden gered. De mannen hielpen mee met de uitvoering van die regel. De bescherming van leven, van de soort, stond daarbij centraal. Vrouwen als hoeders en dragers van leven en kinderen als representant van de toekomst. In onze tijd is deze benadering verdwenen, gelukkig maar. Maar er is aandacht voor selectie-criteria die zouden moeten gelden in moeilijke situaties. En daarom de titel.

Tot maart kwamen wij als gemeenschap geregeld naar de Kapel en we waren ‘in volle gang’ toen het coronavirus onze activiteiten stopte. Onze bijeenkomsten, lezingen, concerten en het koor stopten abrupt. En tot dan toe waren we als het ware ‘leeftijdsloos’. Je weet je leeftijd wel en merkt dat je minder fit bent dan tien jaar eerder. Soms moet je naar een ziekenhuis. Maar je richt je op wat kan, en dat deden we allemaal. De leeftijdsbeperkingen  merk je en neem je op je maar ze spelen niet zo’n centrale rol. Sinds maart, sinds corona, komt leeftijd geregeld ter sprake en in een nieuwe context. De vraag die gesteld werd in maart was: Als er niet voldoende plaats op de intensive care zou zijn, zouden ouderen dan hun plaats moeten of willen afstaan aan jongeren? Heel snel moest iedereen kijken: hoor ik bij die ouderen? Zeggen ze nu dat ik geen zorg meer krijg als ik ziek word? Zou ik mijn plaats op de intensive care aan jongeren moeten of willen geven ?

Deze vraag is nu weer terug in het debat in een meer algemeen ethisch beraad. Indien je een beperkt aantal bedden hebt in de intensive care en beperkte middelen voor ziekenzorg in algemene zin, dan moet je selecteren is het idee. Op basis van wat selecteer je dan patiënten.

Allemaal voorbeelden van mogelijke selectie-criteria worden besproken: je moet selecteren op beroep, belangrijke beroepsgroep eerst, of bekende mensen eerst (politici, voetballers). Of kiezen voor hen die “het grootste geluk voor het grootste aantal mensen geven”  of het grootse nut voor het grootste aantal mensen”(artsen, verplegers, politie, acteurs) eerst, of selecteren naar de aard van de tijdsduur van de behandeling. Leeftijd wordt daarbij ook weer als een geschikt criterium genoemd. Zelfs gedetailleerder dan eerst. Ik hoorde deze discussie kritisch aan.

Terug naar dat ‘Vrouwen en kinderen eerst’ criterium, uit die vroegere films. Wat is daarmee gebeurd? Op schepen, en overigens ook voor gebouwen, werd de regel vervangen door een wet die stelt dat voor iedere persoon er een noodvoorziening dus een plaats in een reddingsboot moet zijn. Iedereen telt even zwaar mee. Dat is volgens mij de enige regel die er hoort te zijn. Dus: er moet en mag dus niet geselecteerd worden.

Als voorganger zou ik daar aan toevoegen: Wij weten ook helemaal niet wat ‘Gods’ keuze zou zijn. Stel er dobbert een scheepje rond en sommigen maar niet allen kunnen gered worden? Welk leven wil God verlengen? We weten het niet. We moeten ons er niet mee bemoeien.

Zodra je een selectie gaat maken bevind je je op glad ijs; je begint met een leeftijdsselectie maar je zit al snel bij een nieuw criterium erbij als het ziekenhuisbudget verder daalt. Immers het budget bepaalt. Je begint bij een leeftijdscriterium en voordat je ‘t weet selecteer je op de huidskleur van de patiënt. Hoe zal je uiteindelijke lijst met criteria er uit zien? Is het niet een lijst van mensen wiens leven minder telt? Selecteren brengt altijd het maken van een tweespalt tussen mensen met zich mee. In een beschaafd land moeten er simpel voldoende middelen zijn om de bevolking te behandelen. Punt.

Dus voor een ziekenhuis geldt: je behandelt iedereen zodra die binnenkomt zo goed mogelijk, en als je middelen minder worden/ op zijn, dan blijf je mensen zo goed mogelijk behandelen in die betreffende situatie.

Lieve leden en vrienden, hier in de Kapel tellen we allemaal mee, we selecteren niet op leeftijd. En er zijn ook geen andere criteria.  Als je selecteert veroorzaak je tweespalt tussen mensen. Tussen jong en oud, belangrijk beroepen, onbelangrijke beroepen, tussen hen met een lange behandeling of een korte behandeling. Dat willen we voorkomen. Juist de saamhorigheid en de verbinding tussen mensen vinden wij van betekenis. Zoals de zin uit ons gedicht luidt:

“Zegen dit uur en laat ons weer vinden de diepe zin van ons bestaan, zodat wij ons aan elkaar verbinden en hoopvol verder durven gaan.”

Ik wens u heel goede dagen toe,

Katrijne Bezemer

Indien u contact wilt kunt u mailen naar kbezemer@iroka.nl of bellen naar 071-5320438

De tekst is als filmpje ingesproken in De Kapel en via Wetransfer gratis te downloaden.

Om het filmpje met deze overdenking te zien, zijn er drie methoden:

1) Je kunt daarvoor de volgende link aanklikken: link naar filmpje 
Je wordt dan verbonden met Wetransfer. Je kiest downloaden op vraag bekijken of downloaden. Je wacht even. Downloaden kost even tijd. Bekijk het filmpje.

2) U kunt ook de e-mail afwachten die u later wordt toegestuurd. Klik in je e-mail op de link. Je komt terecht bij Wetransfer. Je kiest voor ‘downloaden’ bij de vraag bekijken of downloaden. Wacht even. Downloaden kost even tijd.

3) Op de website: ga naar: Dekapel-bloemendaal.nl   Klik op Nieuws. Zoek het filmpje op.  Je klikt nu op de betreffende link en maakt contact met  Wetransfer. Kies vervolgens op Wetransfer ‘downloaden’ bij de vraag bekijken of downloaden. Wacht even, downloaden kost even tijd.  Bekijk het filmpje.