Pinksteren, 31 mei 2020

Deze Pinksteroverdenking is op filmpje gratis te downloaden via Wetransfer via de link: https://we.tl/t-hPyoMuRwML

Lieve leden en vrienden van De Kapel,

Afgelopen jaren konden we Pinksteren meevieren op de oecumenische bijeenkomsten in Caprera. Veel kerken uit Bloemendaal en omgeving deden dit en ook De Kapel werkte traditiegetrouw mee aan het programma. Door het coronavirus gaat de openluchtbijeenkomst dit jaar, ik denk voor het eerst, niet door. Ik stuur u daarom enkele Pinkstergedachten toe. Pinksteren is het derde grote christelijke feest in de jaarcyclus. En juist Pinksteren is het feest van verbroedering en saamhorigheid. Het wordt op de 50-ste dag na Pasen gevierd.

Schilderij van Turin-Neumann

Verbinding
Over Pinksteren vertelt de Bijbel in het Bijbelboek Handelingen 2 : 1 ev., dat de discipelen naar buiten gaan om contact te maken met anderen. De angst die hen binnenhield is plotseling verdwenen. Er wordt verteld van mensen die elkaar ondanks een taalbarrière opeens verstaan. Daarom wordt Pinksteren ook wel de dag genoemd, waarop de christelijke kerken ontstonden. Op de Pinksterdag zou de Heilige Geest zijn verschenen. Mooi om eens te kijken wat daarmee bedoeld wordt. De Heilige Geest behoort bij de personen uit de ongeziene wereld waartoe je ook God, engelen, en (genezende) krachten, kunt verstaan. Hij of zij wordt met verschillende symbolen aangeduid; zeer bekende zijn vuur of vlammen en wind of adem.

Duif of gans
Maar er is ook een heel ander symbool voor de heilige Geest, namelijk een vogel, de duif. Deze correspondeert met de Heilige Geest die bij de doop van Jezus zichtbaar, ‘als een duif’, op hem landde. De witte duif is het teken van vrede geworden. Alleen het Keltische christendom, dat op het eiland Iona wordt beleden, wijkt daarin af en vereert de wilde gans. Een collega, Gerke van Hiele, redacteur van Aanwezig onderweg dat over Keltische spiritualiteit gaat, zegt daarover: “De gans vliegt in formatie (dus als groep) veel sneller dan alleen.” Daarmee benadrukt de gans het belang van het samen zijn. Ik dacht zelf, dat misschien meespeelt dat de wilde gans een trekvogel is, die op Iona voorkwam en broedde. De gans die zij eren heet namelijk specifiek de ‘moeder gans’.

In de Bijbel wordt de gans niet genoemd maar komen wel veel andere vogelsoorten voor: mussen, adelaars, ooievaars, raven en kwartels. De haan ziet het licht komen en roept als eerste dat de duisternis gaat wijken. Over vogels gesproken: een bijverschijnsel van het thuisblijven in coronatijd is, dat veel mensen verbluft zijn door het vele vogelgezang. Zingen de vogels elk jaar zo uitbundig of zingen ze nu extra luid nu we binnen blijven?

De wind waait waarheen hij wil
Anne van der Meiden, een vrijzinnig theoloog die bovendien de Bijbel in het Twents vertaalde, schreef over de Heilige Geest dat deze theologisch gezien een nog niet uitgediept concept is. Maar Van der Meiden concludeert wel al, dat de vrijzinnigen van de Geest houden! Immers: “Waar de Geest des Heren is, daar is vrijheid” en “De wind waait waarheen hij wil”. Dat spreekt ons aan.
Ik keek eens naar het begrip Heilige Geest op basis van het Evangelie van Johannes (Johannes 14: 16, 14: 26, 15: 26, 16: 7). Daarin wordt voor de Heilige Geest het interessante woord ‘paracleet’ gebruikt (Grieks Paraklètos). Dat betekent letterlijk ‘erbij geroepene’, maar het woord wordt verschillend vertaald. Hier drie mogelijke vertalingen die mij aanspreken: helper, pleitbezorger en geweten.

De helper
Waar de Heilige Geest als helper mee helpt, kan afhangen van waartoe deze te hulp wordt gevraagd. Misschien bij ziekte, bij armoede of bij algehele beklemming? Daarbij wordt vermeld dat de Heilige Geest ook ‘kundig maakt’ en inzicht en kennis geeft. Het fijne van de helper is dat die aansluit bij de nood die er is. Is dat niet wat ieder zou wensen?

De pleitbezorger
Een tweede betekenis van het Griekse paracleet is pleitbezorger, ‘hij die voorspraak biedt’. Het begrip is verbonden aan rechtzaken. De Latijnse vertaling van paracleet is ‘advocatus’, onze advocaat. Een advocaat neemt het voor je op en blijft dat doen: “U moet wel begrijpen dat hij/zij toen nog niet wist hoe het uit zou pakken; Hij/zij heeft een moeilijke jeugd gehad.” Belangrijk van dit concept is: Wees dan ook niet te streng voor jezelf! Wees naar je zelf toe aardig en zeker in deze lastige coronatijd. Geef de pleitbezorger die voor je opkomt de ruimte.

Het geweten
Last but not least, kun je het woord paracleet verbinden met het woord ‘geweten’. Dat vind ik passend maar ben ik nergens eerder tegengekomen. De Heilige Geest is dan een maatstaf en routebepaler in onszelf. De tekst van diverse pinksterliederen lijkt hier naar te wijzen waarin de Heilige Geest opgeroepen wordt om ‘in ons hart richting te geven’. De Heilige Geest zou dan constant aanwezig blijven en de koers bepalen. Dat lijkt precies te wijzen naar wat we in het algemeen taalgebruik, het geweten noemen!

Saamhorigheid
Saamhorigheid is een belangrijk woord in deze tijd, omdat juist de normale contacten op losse schroeven staan. We moeten het hebben van e-mail, telefoontjes, wenskaarten, skype en andere technische middelen. Het kan anders toch wel erg stil en eenzaam worden als al je gewone dagelijkse activiteiten wegvallen. Bertus Aafjes ( 1914-1993) schrijver en dichter, schreef een gedicht voor Pinksteren dat de klassieke titel Veni Creator Spiritus heeft, maar een onverwachte wending.

Veni Creator Spiritus
Kom, Schepper, Geest van dit heelal,
daal neder in mijn tranendal
en blaas Uw adem in mijn hart,
dat in zijn koude ligt verstard,
dat van zijn oude gloed beroofd
niet in de wereld meer gelooft;
Gij die de vlam zijt en het vuur
in ieder levende creatuur,
die warmte baart, die kou verslindt,
die ons al te zamen bindt;
stof, plant, dier, mens tot een geheel;
ontferm U over mijn klein deel,
opdat ik mij weer gans vereen
met vrouw, kind, lam, mus, boom, roos, steen.

Nadrukkelijk worden door Aafjes de dieren, planten en zelfs stenen genoemd. Het gaat niet alleen om de mens op aarde, de saamhorigheid betreft meer. We zijn met alle bewoners van de aarde verbonden door de Geest, ‘die ons al te zamen bindt’, stelt Aafjes. Zo sluit zijn gedicht, toch rond 50 jaar oud, goed aan bij de huidige aandacht voor het milieu en duurzaamheid.

Ik wens u alle goeds toe en mogen we, in het vertrouwen dat iets dat ons te boven gaat ons bijstaat, onze levensweg vervolgen. En hopelijk tot spoedig ziens,

Drs. Katrijne Bezemer

Indien u contact wilt kunt u bellen naar 071-5320438 of mailen naar kbezemer@iroka.nl